Bizim yörede ‘kiriştek’ denilse de, bunun kültürel değer kazanması adına, yani bir de akademik anlam katarak adına ‘Topaç’ olarak tanımlanmaya çalışılır.
Kültürel ve akademik anlamda ne kadar ‘topaç’ denilse de Osmaniye ve yöresindeki orta yaşlı insanlar ‘kiriştek’ olarak konuşurlar.
Biz Osmaniye yöresinin ağzı ile yazımızı sürdürmek istersek, Kriştek bundan 30 yıl öncesindeki çocukların oyunları arasında bulunuyor. Bu günlere geldiğimizde ise bazı etkinliklerle kiriştek çevirme olayı yeniden gündeme getirilerek, yeni kuşak çocukların meraklı oyunları arasına girmeye başladı.
Akademik anlamda adına ‘topaç’ denilse de, benim öğrendiğim kültürel anlamda onun adı Kiriştektir. Benim çocukluk günlerimde bugünkü gibi torna tezgahları bile yoktu, insanlar elleriyle yaparlardı.
Kirişteğin ucundaki bazı sivri çivi, atların nalına çakılan türden bir çividir. Ucunun sivri ve düzenli olması, kirişteğin daha seri ve uzun süre dönmesini sağlar.
Kirişteği çevirmek için elinizdeki kırnap ipinin bir ucunu orta parmağınıza bağlayarak sabit tutulmasını sağlarsınız. Çivinin üzerinden başlamak üzere krişteğin bedenine belli noktaya kadar ipi doladıktan sonra, dengeli biçimde yere fırlattığınızda kirişten dönmeye başlar. Onun dönüşünü zevkle izlersiniz, eğer üzerinde bir de renkli boyama şekli varsa kiriştek dönerken üzerindeki renkler gökkuşağı gibi gözlerinizi okşar.
Birkaç arkadaşla birlikte yapılan kiriştek çevirme oyunlarında, en uzun süreli dönenler yarış yaparlar, bazıları avcunun içine alıp kollarlında, hatta omzunda bile dönmesini sağlayarak oyunlara renk kattığı da görülür.
Kirişteği uzun süreli döndürebilmek ayrı hünerdir. Acemi olanlar elindeki ipi sağlıklı şekilde gövdeye dolamasını yapamadığı zaman yere fırlattığında kiriştek dengesiz şekilde yan gelip yatar ve dönmez.
Böylesi durumlarda işi bilemeyen kişi, “elimden porttu!”diye kendini savunmaya kalkarak, işi beceremediğini kabullenmek istemez.
Kiriştek çevirmek ayrı mir hüner olduğu kadar, bazı kişilerin başkalarına karşı yaptığı hareketler veya çevresindeki insanlara davranışlarında yalancı olması durumunda böylesi kişilere de “kiriştek gibi dönüyor!”denildiği de olmuştur.
İki kişi kendi arasında konuşurken, birinden biri diğerine; “Fırıldaksın!”diye konuştuğunda, diğeri “fırıldak değil, kirişteğim!”diye espri yapanlara da rastlayabilirsiniz.
Her mesleğin bir hünerli hali ile becerisi vardır. Yapılan işlerin düzenli ve sağlıklı olabilmesi, gelecekte sorunlar oluşmaması için çok özen göstermek gerekiyor.
Kiriştek çevirmek isteyen birinin çivinin üzerinden başlamak üzere bedenine doladığı ipin sıkı sarılmasından tutun da ipin kalınlığı veya ince olması bile fırlattığınız anda yerdeki çevrilmesi önemlidir.
Eğer kirişteğin bedenine ipi sağlam dolamamışsanız, ya da ince bir iple çevirmeyi planlamışsanız, elinizden yere attığınız anda ip bacaklarınıza dolanır, kiriştek te gövdesinin üzerinde yan yatarak metrelerce uzağa gider.
Orada bulunan arkadaşlarınıza karşı mahçup olduğunuzu belli etmeme adına, “kirişteğin ipi elimden porttu, ne yapayım yani! Aslında ben bu kirişteği iyi çevirirdim!”diye konuştuğunuz olmuştur.
Kirişteği çevirmek bile böylesine hüner isterken, “ipi elimden porttu!” sadece hünersizliğe kılıf bulmak olsa gerek. Sağlıklı kalın….
Kültürel ve akademik anlamda ne kadar ‘topaç’ denilse de Osmaniye ve yöresindeki orta yaşlı insanlar ‘kiriştek’ olarak konuşurlar.
Biz Osmaniye yöresinin ağzı ile yazımızı sürdürmek istersek, Kriştek bundan 30 yıl öncesindeki çocukların oyunları arasında bulunuyor. Bu günlere geldiğimizde ise bazı etkinliklerle kiriştek çevirme olayı yeniden gündeme getirilerek, yeni kuşak çocukların meraklı oyunları arasına girmeye başladı.
Akademik anlamda adına ‘topaç’ denilse de, benim öğrendiğim kültürel anlamda onun adı Kiriştektir. Benim çocukluk günlerimde bugünkü gibi torna tezgahları bile yoktu, insanlar elleriyle yaparlardı.
Kirişteğin ucundaki bazı sivri çivi, atların nalına çakılan türden bir çividir. Ucunun sivri ve düzenli olması, kirişteğin daha seri ve uzun süre dönmesini sağlar.
Kirişteği çevirmek için elinizdeki kırnap ipinin bir ucunu orta parmağınıza bağlayarak sabit tutulmasını sağlarsınız. Çivinin üzerinden başlamak üzere krişteğin bedenine belli noktaya kadar ipi doladıktan sonra, dengeli biçimde yere fırlattığınızda kirişten dönmeye başlar. Onun dönüşünü zevkle izlersiniz, eğer üzerinde bir de renkli boyama şekli varsa kiriştek dönerken üzerindeki renkler gökkuşağı gibi gözlerinizi okşar.
Birkaç arkadaşla birlikte yapılan kiriştek çevirme oyunlarında, en uzun süreli dönenler yarış yaparlar, bazıları avcunun içine alıp kollarlında, hatta omzunda bile dönmesini sağlayarak oyunlara renk kattığı da görülür.
Kirişteği uzun süreli döndürebilmek ayrı hünerdir. Acemi olanlar elindeki ipi sağlıklı şekilde gövdeye dolamasını yapamadığı zaman yere fırlattığında kiriştek dengesiz şekilde yan gelip yatar ve dönmez.
Böylesi durumlarda işi bilemeyen kişi, “elimden porttu!”diye kendini savunmaya kalkarak, işi beceremediğini kabullenmek istemez.
Kiriştek çevirmek ayrı mir hüner olduğu kadar, bazı kişilerin başkalarına karşı yaptığı hareketler veya çevresindeki insanlara davranışlarında yalancı olması durumunda böylesi kişilere de “kiriştek gibi dönüyor!”denildiği de olmuştur.
İki kişi kendi arasında konuşurken, birinden biri diğerine; “Fırıldaksın!”diye konuştuğunda, diğeri “fırıldak değil, kirişteğim!”diye espri yapanlara da rastlayabilirsiniz.
Her mesleğin bir hünerli hali ile becerisi vardır. Yapılan işlerin düzenli ve sağlıklı olabilmesi, gelecekte sorunlar oluşmaması için çok özen göstermek gerekiyor.
Kiriştek çevirmek isteyen birinin çivinin üzerinden başlamak üzere bedenine doladığı ipin sıkı sarılmasından tutun da ipin kalınlığı veya ince olması bile fırlattığınız anda yerdeki çevrilmesi önemlidir.
Eğer kirişteğin bedenine ipi sağlam dolamamışsanız, ya da ince bir iple çevirmeyi planlamışsanız, elinizden yere attığınız anda ip bacaklarınıza dolanır, kiriştek te gövdesinin üzerinde yan yatarak metrelerce uzağa gider.
Orada bulunan arkadaşlarınıza karşı mahçup olduğunuzu belli etmeme adına, “kirişteğin ipi elimden porttu, ne yapayım yani! Aslında ben bu kirişteği iyi çevirirdim!”diye konuştuğunuz olmuştur.
Kirişteği çevirmek bile böylesine hüner isterken, “ipi elimden porttu!” sadece hünersizliğe kılıf bulmak olsa gerek. Sağlıklı kalın….
